انجمن علوم و صنایع غذایی ایران
با اجتناب از دورریز غذا، تولید بیشتر با استفاده از منابع و امکانات کمتر، انتخاب رژیم غذایی سالم و پایدار، احساس مسئولیت نسبت به دیگران، به فکر صفر کردن گرسنگی در جوامع انسانی باشیم
در مراسمی که به پاسداشت روز جهانی غذا به همت انجمن علوم و صنایع غذایی ایران در محل انستیتو و مرکز تحقیقات غذایی ایران برگزار شد، سعید فردوسی مشاور فائو در ایران، با اشاره به شعار روز جهانی غذا در سال ۲۰۱۸ تاکید کرد: رفتار و عملکرد امروزمان آینده ما را شکل خواهد داد.
امنیت غذایی نه تنها مستلزم عرضه کافی مواد غذایی ارزشمند به لحاظ تغذیه‌ای است، بلکه ناظر بر توزیع عادلانه غذا، به منظور دستیابی همگان بدان نیز می‌باشد. قبول این مفهوم پیامد مهمی بر تدوین سیاستها و راهبردهای امنیتی قضایی دارد، زیرا در این حال هدف امنیت غذایی موضوعی فراتر از عرضه مواد غذایی و در پیوند با کلیه ابعاد توسعه خواهد بود. امنیت غذایی تابعی از متغیرهای طبیعی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. لذا مجموعه‌ای از عوامل از جمله سیاستهای کشاورزی، نظام توزیع و تخصیص منابع طبیعی کشور، الگوی مصرف و تغذیه، کاهش میزان ضایعات غذایی، نظام یارانه کالاهای اساسی مرتبط با حفره غذایی، وضعیت اشتغال، توزیع درآمد، کار، تجارت خارجی و بالاخره فرهنگ تغذیه‌ای بر آن اثر می‌گذارد.
شعار روز جهانی غذا در سال ۲۰۱۸ “رفتار و عملکرد امروزمان آینده ما را شکل خواهد داد“
وی با اشاره به راهکارهایی برای افزایش بهره وری مواد غذایی در ایران گفت: اجتناب از دورریز غذا، تولید بیشتر با استفاده از منابع و امکانات کمتر (یعنی به فکر تولید محصولات سالم باشیم)، انتخاب رژیم غذایی سالم و پایدار (چرا که رژیم غذایی بیمار شدن از سیری و اضافه وزن مسئله‌ای است که در دنیای امروز مورد کم توجهی قرار گرفته است)، همگی نسبت به دیگران احساس مسئولیت کنیم، به فکر صفر کردن گرسنگی در جوامع انسانی باشیم (چراکه گرسنگی عدم تأمین امنیت غذایی را در بر دارد)
وی ادامه داد: فائو در ایران در مرحله تنظیم برنامه‌هایی است که نخستین گام آن متناسب با سیاستهای دفاتر منطقه‌ای MENA در قاهره باشد و همچنین متناسب با برنامه همکاریهای کشورهای حاضر در سازمان‌های مختلف سازمان ملل باشند.
وی در خصوص تدوین برنامه مورد نظر اظهار کرد: دفتر فائو در ایران در مرحله تدوین نهایی این برنامه است که حرکت به سوی توسعه پایدار با تعیین اولویت‌ها را مد نظر دارد و بر چهار اصل استوار است: کشاورزی برپایه شرایط آب و هوایی و پایداری محیطی، امنیت غذایی و ایمنی غذایی، توسعه روستایی (هدف افزایش دانش محلی روستایی ایران نسبت به ارتقاء کیفیت کشاورزی در آنجا می‌باشد) و تبادل دانش.
فردوسی همچنین افزود: در کشوری مانند ایران با درآمد بالاتر از حد متوسط، اعتبارات در نظر گرفته شده برای فائو در حد تأمین اعتبار یک پروژه است، یعنی آنچنان که شایسته است توجه کافی به این قضیه صورت نگرفته است. البته در این راستا از طریق مذاکره با وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر استفاده از منابع بخش خصوصی به نتایجی رسیده‌ایم که نیازمند حمایت فعالان بخش خصوصی در زمینه موارد مرتبط با افزایش مزایا در کشور می‌باشد و البته بخش خصوصی نیز با اطمینان به مکانیزم مالی سازمان‌های وابسته به سازمان ملل در اعتماد سنجی و تکیه بر اعتماد به آنها با خیال راحت‌تری می‌توانند سرمایه گذاری کنند. چراکه سازمان‌ها وابسته به سازمان‌های ملل دارای مکانیزم های مالی بسیار شفاف هستند که همکاری هر ارگانی و فعال خصوصی به دور از هر گونه انحراف مالی صورت می‌گیرد.
توسعه اجتماعی و مبارزه علیه گرسنگی، در سایه امنیت غذایی اجتماعی
امنیت غذایی اجتماعی، ریشه در مسائلی از قبیل تغذیه جامعه، آگاهی تغذیه‌ای، بهداشت عمومی، کشاورزی پایدار، مبارزه علیه گرسنگی و توسعه اجتماعی دارد و معنای وسیع‌تر آن می‌تواند مفهوم پیشگیری داشته باشد که از توسعه و افزایش پایداری استراتژی‌های اجتماعی، در راستای بهبود دسترسی خانواده‌های کم درآمد به عرصه مواد غذایی سالم، افزایش خودکفایی جوامع در تهیه نیازهای غذایی خود، ارتقاء واکنش‌های جامعه به مسائل غذاهای محلی مزرعه و تغذیه حمایت میکند.
آنچه در حال حاضر به عنوان امنیت غذایی مد نظر است، ترکیبی از سه رویکرد مؤثر بر سطح خانوار و یا فرد به جای سطح کلان، بر سطح نحوه معیشت به جای سطح میزان غذای در دسترس و بر شاخص‌های ذهنی به جای شاخص‌های عینی تاکید می‌کنند.
بنا به نظر فائو، امنیت غذایی زمانی وجود خواهد داشت که تمامی مردم در تمامی زمان‌ها دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی به غذایی سالم ایمن و مغذی داشته باشند.
بر اساس آنچه که در کتاب امنیت ملی و نظام‌های اقتصادی ایران آورده شده، مفهوم نسبتاً جدیدی به نام امنیت غذایی اجتماعی مطرح شده است که ریشه در مسائلی از قبیل تغذیه جامعه، آگاهی تغذیه‌ای، بهداشت عمومی، کشاورزی پایدار، مبارزه علیه گرسنگی و توسعه اجتماعی دارد.
معنای وسیع‌تر امنیت غذایی اجتماعی می‌تواند مفهوم پیشگیری داشته باشد که از توسعه و افزایش پایداری استراتژی‌های اجتماعی، در راستای بهبود دسترسی خانواده‌های کم درآمد به عرصه مواد غذایی سالم، افزایش خودکفایی جوامع در تهیه نیازهای غذایی خود، ارتقاء واکنش‌های جامعه به مسائل غذاهای محلی مزرعه و تغذیه حمایت میکند.
سیاستها و برنامه‌هایی که تحت عنوان امنیت غذایی اجتماعی اجرا می‌شوند، طیف متنوعی از مسائل را شامل می‌شود که شماری از آنها عبارتند از:
– بازاریابی غذا
– غذا ومشکلات سلامتی
– مشارکت در برنامه‌های کمک تغذیه‌ای مرکز و دسترسی به آن
– پایداری اکولوژیکی تولیدات کشاورزی
–حفاظت از مزارع
– کارآیی اقتصادی در جوامع روستایی
– فرصت‌های اقتصادی در دسترسی به غذا
– توسعه اجتماعی و همبستگی اجتماعی
– حفاظت از منابع آب و کاهش آلودگی‌های زیست محیطی
با توجه به اینکه امروزه به ویژه در کشورهای توسعه نیافته، دولت به عنوان یک عامل اقتصادی بزرگ به طور وسیعی در سیستم اقتصادی دخالت نموده و همچنین به عنوان یک مصرف کننده مستقل نیز دارای آثار مستقیمی بر الگوی مصرف جامعه است، در نتیجه الگوی مصرف صرفاً محدود بر رفتار مصرفی افراد و خانوارها نبوده و تصمیمات و استراتژی‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دولت نیز بر آن تأثیر گذار خواهد بود.
قانون اساسی به عنوان مرجع اساسی در تعیین جهت گیری‌ها، خط مشی‌ها و سیاست گذاری‌های اقتصادی بر اصول سوم، بیست و نهم، چهل و سوم به طور صریح درباره امنیت غذایی اعلام موضع نموده و بر اهمیت تأمین نیازهای اساسی انسان تأکید میکند. دولت نیز در راستای تحقق اصول قانون اساسی و موضوع بهبود امنیت غذایی در بودجه‌های تنظیمی بخش‌ها مواردی را به طور خاص به این مقوله اختصاص داده است.
آنچه که حائز اهمیت است اینکه، وضعیت تغذیه جامعه از نظر کمی تا حد زیادی تابع احتیاجات فیزیولوژیک بوده و در صورت فراهم شدن غذا، احتیاجات کنونی تأمین خواهد شد در صورتی که از نظر کیفی وضع چنین نیست.
در عین حال که افزایش درآمد همراه با تقاضای غذایی بیشتر است ولی این تقاضا لزوماً همراه بهبود کیفی وضعیت تغذیه نبوده، حتی در حالت خاص همراه با برخورداری و بروز عوارض ناشی از بدی کیفیت غذاست. کیفیت غذا به ویژه از نظر سلامت تغذیه مردم دارای اهمیت خاصی است و البته توجه بیشتری در سال‌های اخیر نسبت به آن صورت گرفته است.
الگوی فعلی عرضه و مصرف مواد غذایی کشور با مصرف زیاد غلات به ویژه نان و مصرف محدود فرآورده‌های حیوانی (به ویژه شیر و لبنیات) گوشت و مصرف ناکافی سبزی و میوه به رغم امکانات و منابع بالای تولیدی در کشور همراه است.
در حال حاضر ۹۰ درصد انرژی و بیش از سه چهارم پروتئین از منابع گیاهی تأمین می‌شود. الگوی تولید نیز وضعیت مشابهی دارد. حدود ۹۰ درصد از انرژی تولیدی را محصولات زراعی و باغی تأمین می‌کنند. عوارض این مسئله را می‌توان در بخشی از جمعیت کشور به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر (یعنی کودکان و گروه سنی در حال رشد و مبتلا به عوارض ناشی از کمبود ریزمغذی‌ها) جستجو نمود. این امر از این جهت حائز اهمیت بیشتری است که جمعیت کشور جمعیتی جوان است و افزایش سهم گروه‌های سنی زیر ۱۵ سال از کل جمعیت نیازهای غذایی جمعیت کشور به سمت منابع غذایی غنی از پروتئین حیوانی، ویتامین و املاح سوق می‌یابد. لذا رسالت بخش کشاورزی جهت تأمین نیازهای جمعیت، به ویژه جمعیت جوان کشور و ارتقای امنیت غذایی، افزایش سهم فراورده‌های غنی از پروتئین حیوانی، انواع میوه و حبوبات در جیره غذایی جمعیت کشور است.
